Жаһандану жағдайындағы діндер арасындағы диалог – көпұлтты және көпконфессиялы қоғамдарда өзара әрекеттесуі

XXI ғасыр – ақпараттық серпіліс пен технологиялық дамудың ғасыры. Бұл кезеңде жаһандану әлеуметтік, мәдени және рухани шекараларды кеңейтіп қана қоймай, діннің жаңа кеңістіктерге шығуына да ықпал етті. Виртуалды ортада діни идеялар кеңінен таралып, кейде радикалды ағымдардың да қаруына айналып отыр. Осы жағдайда көпұлтты және көпконфессиялы қоғамдар үшін ең өзекті мәселе – діндер арасындағы диалог орнату. Мұндай диалог жастардың бойында төзімділік, бейбітшілік сүйгіштік пен рухани түсіністік қалыптастыруға бағытталуы тиіс.

Жаһандану және діни кеңістіктегі өзгерістер

Жаһандану дәуірінде интернет пен әлеуметтік желілер жастардың өмірінде шешуші рөл атқарады. Мәселен, АҚШ-та жүргізілген зерттеулер бойынша 13–17 жас аралығындағы жасөспірімдердің 96%-ы күнделікті интернетті қолданады, ал 46%-ы үнемі онлайн күйде. Бұл көрсеткіштер жастардың діни ақпаратқа қолжетімділігін арттырғанымен, радикалды материалдарға бейімделу қаупін де күшейтеді.

2024 жылы БҰҰ сарапшылары көптеген елдерде жастардың интернет арқылы радикалдау үдерісінің қарқынды жүріп жатқанын атап өтті. Франция тәжірибесі соның айғағы: террористік қылмысқа тартылғандардың 70%-ын 21 жасқа дейінгі жасөспірімдер құраған. Бұл жағдай жастардың діни сауатсыздығы мен сыни ойлау қабілетінің жеткіліксіздігін көрсетеді.

Діндер арасындағы диалог: ұғымы, мақсаты және түрлері

Дінаралық диалог – түрлі діни сенім өкілдерінің өзара құрмет пен сенім негізінде жүргізетін сұхбаты. Оның негізгі мақсаты – қоғамда бейбіт қатар өмір сүру мәдениетін орнықтыру, діни төзімділікті дамыту.

Дінаралық диалогтың түрлеріне ғылыми конференциялар, дін өкілдерінің кездесулері, жастар форумдары, білім беру бағдарламалары мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүргізілетін түсіндіру жұмыстары жатады.

Қазақстандағы ең маңызды тәжірибелердің бірі – 2003 жылдан бастап елімізде әр төрт жыл сайын өтіп келе жатқан Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезі. Мәселен, 2006 жылғы съезге 45 делегация, ал 2012 жылы 40 елден 350-ден астам делегат қатысқан. Бұл форум тек Қазақстан үшін емес, бүкіл әлемдік қауымдастық үшін бірегей диалог алаңына айналды.

Қазақстан үлгісі: бейбітшілік пен келісімнің моделі

Қазақстан – көпұлтты және көпконфессиялы мемлекет ретінде дінаралық татулықты ұлттық саясаттың негізгі қағидасы етіп ұстанған ел. • Бүгінде елімізде 130-дан астам ұлт өкілдері, 18 конфессияның 3 800-ден астам діни бірлестігі өмір сүреді.

• 2021 жылғы санақ: халықтың 69,3%-ы – мұсылман, 17,2%-ы – христиан, 0,2%-ы – өзге діндер, 2,25%-ы – атеист.
• 2018 жылғы дерек: 3 720 діни ұйым тіркелген, оның ішінде 2 593 – ислам ұйымдары, 591 – протестанттар, 339 – православие шіркеуі, қалғандары – католик, иудей, буддизм және басқа бағыттағы ұйымдар.

Бұл көрсеткіштер Қазақстанның діни әралуандығын ғана емес, сонымен бірге мемлекет жүргізіп отырған ашық және теңгерімді саясаттың нәтижесін көрсетеді. Қазақстанның тәжірибесі халықаралық деңгейде бейбітшілік пен келісімнің үлгісі ретінде танылып отыр.

Жастар және діни толеранттылық

Жастар жаһандану заманында ең осал әрі ең белсенді топ болып саналады. Олар интернеттен түрлі діни ақпараттарды қабылдағанымен, оның шынайылығы мен мазмұнын ажырата білу қабілеті жиі жетіспейді.

YouTube-та жүргізілген зерттеулер 350 мыңнан астам бейнематериалдың 30%-ы діни азшылықтарға қарсы өшпенділікке бағытталғанын көрсетті. Сонымен қатар ұсынылған мазмұндардың 15%-ы радикалды сипатта болған. Бұл әлеуметтік желілердің радикалдандыру құралына айналып отырғанын дәлелдейді.

Сондықтан жастар арасында діни сауаттылықты көтеру, медиа мәдениетін қалыптастыру, сыни ойлауды дамыту – мемлекет пен қоғамның басты міндеттерінің бірі.

Діндер арасындағы диалогтың жаһандық рөлі

Жаһандық деңгейде дінаралық диалог – экстремистік идеологияға қарсы тұрудың басты тетіктерінің бірі. Қазіргі таңда 26 әлеуметтік желі платформасында экстремистік топтар белсенді әрекет етуде.

БҰҰ, ЕҚЫҰ және басқа да халықаралық ұйымдар діни төзімділік пен өзара түсіністікті нығайту бағытында көптеген жобаларды жүзеге асырып келеді. Австралия, Еуропа елдері және басқа аймақтарда радикализмге қарсы «бүкіл қоғамдық тәсіл» қолдану кеңінен қолдау табуда.

Жаһандану заманында діндер арасындағы диалог – бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудің негізгі кепілі. Қазақстанның тәжірибесі әлемдік қауымдастық үшін тиімді үлгі болып табылады. Жастардың діни сауаттылығын арттыру, толеранттылық пен рухани құндылықтарға баулу – XXI ғасырдағы тұрақты әрі табысты қоғам құрудың басты шарты.