Қазіргі замандағы дін және ақпараттық кеңістік: мүмкіндіктер мен сын-қатерлер

XXI ғасыр – ақпарат ғасыры. Бүгінгі таңда ақпарат ағыны қоғамның барлық саласына, соның ішінде дінге де тікелей ықпал етуде. Әлеуметтік желілер, онлайн-платформалар мен жаңа медиа діннің таралуына, түсіндірілуіне және қабылдануына жаңа мүмкіндіктер ашты. Алайда, бұл үрдістің оң қырларымен қатар, өзіне тән тәуекелдері де бар. Сондықтан дін мен ақпараттық кеңістіктің байланысын жан-жақты талдау – қоғам үшін маңызды міндет.

Ақпараттық кеңістік және діннің мүмкіндіктері әсіресе, бүгінгі заманда діннің қоғамдағы орны ақпараттық технологиялар арқылы кеңейіп отыр.

 Діни білімнің қолжетімділігі

Интернет пен әлеуметтік желілер арқылы қасиетті мәтіндер, уағыздар, дәрістер миллиондаған адамға жетіп, діни сауаттылықты арттыруға жағдай жасайды. Мысалы, Pew Research Center дерегіне сүйенсек, мұсылман елдеріндегі жастардың шамамен 40%-ы діни білімді интернеттен алады.

Онлайн дерекқорлар мен ғылыми платформалар ислам өркениетінің классикалық еңбектерін жаңа форматта ұсына отырып, ғылым мен діннің тоғысуына жол ашуда. Бұл діни ілімнің тек сенім жүйесі ғана емес, ғылыми ізденістерге де негіз болғанын көрсетеді.

Ақпараттық технологиялар арқылы діни сәулет ескерткіштері, мәдени құндылықтар виртуалды тур, 3D үлгі, онлайн көрме түрінде әлемге таныстырылуда. Бұл мәдениет пен діннің өзара байланысын күшейтіп отыр.

Ақпараттық дәуір ғылым, мәдениет және дін арасындағы байланысты жаңа деңгейге көтерді.

– Ғылымда жасанды интеллект пен big data діни мәтіндерді талдауға, аударуға мүмкіндік беріп отыр.

– Мәдениетте онлайн-форумдар, мәдени фестивальдер мен дін тақырыбындағы деректі фильмдер кең аудиторияға жол табуда.

– Дінде ақпараттық технологиялар сенім бостандығын кеңейтіп, діни ұйымдарға ашықтық пен қолжетімділікті арттыруға жағдай жасауда.

Сын-қатерлер мен қауіптер: Жалған ақпарат пен радикалды идеялар

БҰҰ дерегіне сәйкес, соңғы онжылдықта экстремистік ұйымдардың 70%-дан астамы өздерінің насихат жұмыстарын интернет арқылы жүргізген. Жастардың бір бөлігі сенімді дереккөзді ажырата алмай, жалған идеялардың ықпалына түсіп қалады.

Ғаламтордағы үстірт діни түсініктер дәстүрлі құндылықтарды ығыстырып, жастар арасында діни танымды таяздандыру қаупін тудырады. Бұл ұлттық мәдениетке де әсер етуі мүмкін.

Әлеуметтік желілерде кез келген адам діни пікір білдіре алады. Бұл плюрализм тұрғысынан пайдалы болғанымен, кейде қоғамда түсінбеушілік пен қақтығысқа да әкелуі ықтимал.

Алматы қаласындағы тәжірибе

Қазақстанның ең ірі мегаполисі – Алматы қаласында дін мен ақпараттық кеңістіктің тоғысын айқын байқауға болады. Қаладағы орталық мешіт пен басқа діни бірлестіктер әлеуметтік желілерде белсенді жұмыс істеп, халыққа онлайн режимде уағыздар мен дәрістер ұсынып келеді. Сондай-ақ жастар арасында радикалды идеялардың алдын алу үшін ғылыми орталықтар мен оқу орындары арнайы медиа-жобаларды іске асыруда.

2023 жылы Алматы қаласында «Дін және ақпараттық кеңістік» атты республикалық форум өтіп, онда сарапшылар ақпараттық қауіпсіздік, діни білім беру және мәдени құндылықтарды насихаттаудың заманауи жолдарын талқылады. Сонымен қатар қала мектептері мен ЖОО-ларында жастардың діни сауатын арттыруға бағытталған семинарлар мен тренингтер тұрақты өткізіліп келеді.

Ақпараттық кеңістік – дін үшін де, қоғам үшін де үлкен мүмкіндік. Ол діни білімді кеңінен таратуға, ғылым мен мәдениетті ұштастыруға жағдай жасайды. Бірақ оның тәуекелдері – жалған ақпарат, радикализм қаупі, мәдени сәйкестіктің әлсіреуі – ескерусіз қалмауы тиіс. Алматы қаласының тәжірибесі көрсеткендей, ақпараттық кеңістікті дұрыс пайдалану арқылы дінді ағартушылық бағытта дамытуға, жастардың дүниетанымын байытуға болады.